Đề bài: Anh (Chị) hãy phân tích đoạn thơ thứ 2 trong bài Đất Nước của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm
Bài làm:
Trong thơ văn Việt Nam, đất nước là mảng đề tài muôn thuở được các nhà văn, nhà thơ lấy làm cảm hứng chủ đạo trong các tác phẩm của mình, đặc biệt là trong những năm tháng chiến tranh. Vì thế, chúng ta có thể bắt gặp đất nước trong đau thương qua những vần thơ của thi sĩ Hoàng Cầm, đất nước thay đổi mới từng ngày qua thơ Nguyễn Đình Thi. Còn một đất nước được nhìn đầy đủ từ nhiều khía cạnh và trọn vẹn thì phải kể đến bài thơ Đất nước trong trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm. Ấy là một đất nước trải qua bao sóng gió của mưa bom bão đạn được nhà thơ tái sinh bằng hồn thơ phóng khoáng, tinh tế.
Nhìn đất nước từ nhiều khía cạnh qua những thăng trầm biến thiên của lịch sử, tên gọi đất nước từ thiêng liêng, bình dị nhưng chất chứa bao cảm xúc của Nguyễn Khoa Điềm. Xuyên suốt bài thơ, tư tưởng đất nước của nhân dân như sợi chỉ nối liền mạch cảm xúc, chi phối cả nội dung và hình thức đoạn trích Đất nước bằng hình thức thơ trữ tình – chính luận. Thông qua những câu thơ chất chứa tâm tư, tình cảm và suy nghĩ, nhà thơ muốn thức tỉnh tinh thần dân tộc, khơi dậy mối đại đoàn kết toàn dân trong những năm tháng chống Mĩ cứu nước.
Đoạn thơ dùng hình thức trò chuyện tâm tình với một người con gái yêu thương bám sâu vào cảm hứng, vào tư tưởng cốt lõi về đất nước của nhà thơ. Tư tưởng được Nguyễn Khoa Điềm thể hiện sinh động, cụ thể trên các bình diện nghệ thuật: chiều dài của không gian, của truyền thống văn hóa, của tâm hồn và tính cách Việt… các phương diện hài hòa, thống nhất chặt chẽ và được nhà thơ đặt trong một hệ quy chiếu chung.
Đoạn thơ thứ 2 trong bài thơ Đất nước, tác giả đã thể hiện những sáng tạo nghệ thuật độc đáo với những khám phá mới mẻ về đất nước của mình. Nhà thơ đưa ra định nghĩa về đất nước:
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, đất nước được hiển hiện trong không gian văn hóa dân tộc mà còn được thể hiện trong tình yêu đôi lứa thiết tha mặn nồng. Định nghĩa của nhà thơ đầy tinh tế, thi vị nhưng thật vẹn tròn và ý nghĩa. Đất nước gắn liền với những kỷ niệm của anh và em, gắn liền với con đường tới trường, với tuổi thơ của chúng ta. Và đến khi anh và em hò hẹn thì nơi bắt đầu cũng chính là tình yêu dành cho đất nước. Tình yêu cá nhân đã hòa và tình yêu chung lớn lao của dân tộc.
Đưa ra một khái niệm đất nước qua sự kết hợp tình cảm riêng tư, để từ riêng biệt đi đến khái quát. Đất nước được nhà thơ mở ra theo chiều dài của lịch sử, của không gian văn hóa, của những con người luôn nặng lòng đi tìm bóng hình quê nhà. Đất nước được hình thành từ những điển tích điển cố, từ những câu chuyện ngày xửa ngày xưa… tất cả đã minh chứng cho niềm tự hào dân tộc của chúng ta. Đây cũng chính là đạo lý, truyền thống uống nước nhớ nguồn tốt đẹp của dân tộc ta. Nhà thơ kết lại đất nước là nơi nhân dân đoàn tụ, từ những cá nhân riêng lẻ gắn kết lại thành hai chữ nhân dân, đó chính là tinh thần đại đoàn kết của nhân dân ta. Tinh thần ấy đã tạo nên sức mạnh diệu kì, để những cái tôi riêng lẻ hoài vào thành cái ta chung của dân tộc.
Đoạn thơ thứ 2 chỉ vẻn vẹn 13 câu thơ ngắn gọn, khúc chiết nhưng tác giả đã đưa ra 3 khái niệm về đất nước với 3 cảm xúc khác nhau nhưng thống nhất trong sự chuyển hóa từ cái tôi thành cái ta, từ cá thể riêng biệt tới cộng đồng hoà quyện, kết dính làm nên đất nước của chiều sâu lịch sử, chiều dài thời gian, không gian và truyền thống văn hóa. Sự kết hợp hài hòa bởi sự am hiểu lịch sử, văn hóa, địa lý, phong tục bằng nhìn nhận mới mẻ, cảm xúc sâu lắng đã tạo nên giá trị của đoạn thơ.
