[Văn mẫu học sinh giỏi] Phân tích bài thơ Đàn ghi ta của Lor – ca

[Văn mẫu học sinh giỏi] Phân tích bài thơ Đàn ghi ta của Lor – ca

Dàn ý chi tiết

1. Mở bài

– Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm

– Thanh Thảo thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành từ cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước .

– Ông luôn tìm tòi khám phá, sáng tạo tìm cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, đem đến một mĩ cảm hiện đại cho thơ bằng thi ảnh và ngôn từ mới mẻ. “Đàn ghi ta của Lor – ca” là bài thơ tiêu biểu cho kiểu tư duy sáng tạo ấy.

2. Thân bài

LĐ1: Khái quát

Làm nên cảm hứng của bài thơ là hình tượng thơ Gacia Lorca – một tên tuổi lớn của đất nước Tây Ban Nha. Đó là người nghệ sĩ tranh đấu chống lại chủ nghĩa phát xít và cách tân nền nghệ thuật đã già nua của đất nước Tây Ban Nha. Anh hi sinh khi sự nghiệp đang ở đỉnh cao, để lại trong lòng nhân dân Tây Ban Nha nói riêng và nhân dân thế giới nói chung niềm tiếc thương vô hạn. Từ hình tượng ấy, Thanh Thảo đã sáng tác bài thơ này.

LĐ2: Nội dung phân tích

Hình tượng thơ

* Hình tượng người nghệ sĩ Lor – ca

– Là người nghệ sĩ tài hoa, yêu tự do, lãng du và đơn độc

– Là hiện thân của văn hóa Tây Ban Nha

– Là nạn nhân của những thế lực tàn ác với cái chết oan khuất, bi phẫn

* Hình tượng tiếng đàn Lor – ca

– Tiếng đàn tâm hồn – vẻ đẹp của nghệ sĩ Lor – ca

– Tiếng đàn là thân phận của Lor – ca, cũng là thân phận của nghệ thuật nói chung trong một thực tại mà cái ác ngự trị.

Cảm xúc của tác giả:

Ngưỡng mộ tài năng và tiếc thương cho thân phận của Lor – ca

LĐ3: Đặc sắc nghệ thuật

Bài thơ là sự kết hợp giữa chất thơ và nhạc kết hợp giữa những sự kiện có thật trong đời Lorca với nghệ thuật và cách tân của anh, giữa bản lĩnh kiên cường, tình yêu quê hương đất nước, con người của anh với những cảm xúc, những suy tư, liên tưởng của tác giả,…tất cả đã làm sống dậy một hình tượng, một thời đại giông tố của đất nước yêu tự do và nghệ thuật.

3. Kết bài

Thâu tóm nội dung phân tích, mở rộng, nâng cao vấn đề.

Phân tích bài thơ Đàn ghi ta của Lor – ca

Bài văn tham khảo

Thanh Thảo thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành từ cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước nhưng đã tạo được giọng điệu riêng ngay từ khi trình làng thi phẩm đầu tiên “Dấu chân qua tràng cỏ” rồi đến “Những người đi tới biển”, sau đó là “Khối vuông ru- bích”. Ông luôn tìm tòi khám phá, sáng tạo tìm cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, đem đến một mĩ cảm hiện đại cho thơ bằng thi ảnh và ngôn từ mới mẻ. “Đàn ghi ta của Lor – ca” là bài thơ tiêu biểu cho kiểu tư duy sáng tạo ấy.

“những tiếng đàn bọt nước

…

Lila – lila – liala”

Làm nên cảm hứng của bài thơ là hình tượng thơ Gacia Lorca – một tên tuổi lớn của đất nước Tây Ban Nha. Đó là người nghệ sĩ tranh đấu chống lại chủ nghĩa phát xít và cách tân nền nghệ thuật đã già nua của đất nước Tây Ban Nha. Anh hi sinh khi sự nghiệp đang ở đỉnh cao, để lại trong lòng nhân dân Tây Ban Nha nói riêng và nhân dân thế giới nói chung niềm tiếc thương vô hạn. Từ hình tượng ấy, Thanh Thảo đã sáng tác bài thơ này.

Thanh thảo mở đầu bài thơ bằng chính di nguyện của Lor – ca “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”. Đây là một di nguyện vừa thiêng liêng vừa cao thượng. Anh không muốn suốt đời là cái bóng ngăn cản sự phát triển của những tài năng trẻ của đất nước mình. Đây chính là cái tâm của người nghệ sĩ lớn suốt đời hi sinh cho nghệ thuật và đấu tranh chống Phát xít bạo tàn. Mặt khác, đàn ghi ta đã gắn với giây phút cuối cùng của cuộc đời Lor – ca. Cái chết của người nghệ sĩ ấy và những phẩm chất tài năng của anh đã bắt gặp hồn thơ Thanh Thảo làm nên thi phẩm tuyệt bút này.

Bài thơ có lối diễn đạt không viết hoa đầu dòng tạo nên sự liền mạch như một dòng chảy của cảm xúc không có điểm dừng. Sự tài hoa của Thanh Thảo còn làm ta liên tưởng bài thơ như một bản đàn ngân vang với âm thanh “li- la” mênh mang, dìu dặt, cao vút chắp cánh đưa người nghệ sĩ bay vút lên trên tất cả bạo tàn và chết chóc:

những tiếng đàn bọt nước

tây ban nha áo choàng đỏ gắt

li – la, li – la, li – la

đi lang thang về miền đơn độc

với vầng trăng chuếnh choáng

trên yên ngựa mỏi mòn

Những câu thơ mở đầu giàu sức gợi mang đến một trường liên tưởng về một đất nước đẹp tươi với tiếng ghi ta làm say mê lòng người, những vũ nữ Digan với làn da rám nắng và vũ khúc Flamenco cháy bỏng, những trận đấu bò rực lửa và danh dự của người kiếm sĩ và không thể thiếu những miền thảo nguyên bao la xanh bóng nắng. Giữa nắng và gió, giữa bao la thiên địa, Lorca ngời sáng trong thơ. Sự chuyển đổi cảm giác từ thính giác sang thị giác tạo nên “tiếng đàn bọt nước” đầy biến ảo, khi tròn to, khi phập phồng thổn thức, khi vỡ ra tức tưởi như một “thiên bạc mệnh” có tính dự báo về những chông gai trắc trở mà số phạn người nghệ sĩ phải đón nhận ở phía trước. Màu “áo choàng đỏ gắt” tiếp theo sau tiếng đàn bọt nước ấy chính là những trận đấu bò sinh tử. Những đấu trường bò tót ngay trong sự chuyển gam của Thanh Thảo đã trở thành một đấu trường chính trị khổng lồ, ngột ngạt, căng thẳng, đẫm máu của Tây Ban Nha thời đó. Đây là một trận chiến lớn giữa một bên là khát vọng dân chủ củ nhân dân nói chung và của Lor – ca nói riêng với một bên là nền chính trị độc tài. Xét trên lĩnh vực nghệ thuật đó là cuộc xung đột giữa khát vọng cách tân của nhà thơ với nền nghệ thuật già nua. Tuy nhiên, dù xét trên phương diện nào thì Lor – ca cũng là một chiến sĩ đơn độc đáng thương.

Giữa lúc trận đấu căng thẳng thì bỗng vang lên âm thanh du dương, trầm bổng của tiếng đàn: lila, lila – một âm thanh trong trẻ tao nhã cùng mùi hương hoa Lila dìu dịu, lan tỏa với những cánh hoa màu tím nồng nàn đầy sức sống giữa khung cảnh bạo tàn và chết chóc. Đấu trường khốc liệt nhường chỗ cho sự thăng hoa của nghệ thuật. Ai nói nghệ thuật không có sức mạnh, nghệ thuật chính là sức mạnh vô địch có thể hóa giải mọi hận thù. Và chàng nghệ sĩ của chúng ta đang thăng hoa trong bản hòa tấu Gita đầy lãng mạn. Người đọc như đang dõi đôi mắt theo từng bước chân lãng tử của người nghệ sỹ trên hành trình “lang thang về miền đơn độc” cùng với “vầng trăng – yên ngựa”. Đay là một hệ thống thi ảnh thường bắt gặp trong thơ của Lor ca, chàng kị sĩ một mình trên lưng “con ngựa đen/vầng tăng đỏ” với những bản đàn ghita phiêu bồng cùng giấc mơ tranh đấu. Trong thơ Thanh Thảo Lorca hiện lên với dáng điệu “chếnh choáng”. Đây là một hình ảnh mang cái hồn say của người nghệ sĩ, không phải là cái say tầm thường của những cốc rượu vang đỏ mà là say trong tranh đấu, say trong sáng tạo nghệ thuật. nếu như chàng Đôn – ki – hô – tê trong trang văn của Xecvantec mải miết với giấc mơ hiệp sĩ thì Lorca mãi “mỏi mòn” trong hành trình chống lại tội ác của lũ bè Phờ – răng – cô. Nhưng đáng thương thay trong hành trình khát vọng ấy, Lorca là một người nghệ sĩ cô đơn trong sáng tạo nghệ thuật và cô độc trong chiến đấu.

Càng chiến đấu, Lorca càng say mê, càng hát “nghêu ngao”, nhưng phũ phàng thay “đường chỉ tay đã đứt”, định mệnh đã khiến chàng nghệ sĩ du ca của chúng ta phải dở dang hành trình khát vọng. Phát súng của bọn phát xít đã đánh hạ Lorca đáng thương. Thanh Thảo thốt lên sững sờ “bỗng kinh hoàng” như không tin vào mắt mình nữa. Cả dân tộc Tây Ban Nha bàng hoàng, cả thế giới nín lặng, bản giao hưởng trùng xuống rồi lại vút lên cao theo “máu anh phun như lửa đạn cầu vồng”. Thanh Thảo tạo dựng cái chết đầy bi phẫn của người anh hùng một cách tức tưởi bằng thủ pháp nghệ thuật đối lập. Đối lập giữa niềm tin, tình yêu và lạc quan, khát vọng “hát nghêu ngao” với  sự phũ phàng “áo choàng bê bết đỏ”. Đối với Lorca, anh luôn dự cảm về cái chết nhưng anh không thể ngờ rằng cái chết lại đến với mình nhanh như  thế “chàng đi như người mộng du”. Lorca hy sinh như những kẻ thất bại lại chính là bè lũ phát xít. Bởi chúng chỉ có thể hủy diệt được thân xác của Lorca nhưng không thể hủy diệt được sức sống của anh đang bung nở giữa bản hòa tấu trầm hùng mang âm hưởng của những tiếng Gita nồng nàn vi diệu:

tiếng gita nâu

bầu trời cô gái ấy

tiếng ghita lá xanh biết mấy

tiếng ghita tròn bọt nước vỡ tan

tiếng ghita ròng ròng máu chảy.

Điệp khúc dồn dập như lột tả được cái bàng hoàng căm phẫn trong bản ghita bi tráng, nó thay màu chuyển gam rất lẹ, biến ảo không ngừng, luôn sinh sôi nảy nở, giọt này vỡ đi, giọt kia lại trào ra không dứt. Thanh Thảo sử dụng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác mang đến sự linh hoạt khi miêu tả tiếng đàn. Màu nâu xuất hiện suy tư, tràm tĩnh đến lạ thường. Đó là màu nâu của cây đàn, màu nâu của đất đai, màu nâu của làn da rám nắng trên thân hình của những vũ nữ Digan.

Tiếng đàn không chỉ mang sắc màu biến tấu mà còn mang hình khối, đường nét như hình hài của sinh mệnh. Là tiếng kêu cứu của nghệ thuật khi bị đẩy đến bờ vực của sự tuyệt diệt.

tiếng đàn ghita tròn

bọt nước vỡ tan

tiếng ghita ròng ròng máu chảy.

Hai tiếng “vỡ tan” vừa là sự vỡ tan của bọt nước vừa là sự phập phồng thổn thức của tiếng đàn. Và vì thế bản ghita bi tráng được đẩy đến độ cao trào của sựu bi phẫn, nó ròng ròng máu chảy, uất nghẹn, tức tưởi đến bật máu thành từng dòng đau thương. Nỗi đau của tiếng đàn là nỗi đau của người nghệ sĩ khi khát vọng chưa thành.

Với thủ pháp nghệ thuật so sánh và liên tưởng, Thanh Thảo đã àm sống dậy một không gian sinh tồn đầy sức sống mãnh liệt:

không ai chôn cất tiếng đàn

tiếng đàn như cỏ mọc hoang

giọt nước mắt vầng trăng

Long lanh trong đáy giếng.

Đây chính là sự bất tử, vĩnh hằng của nghệ thuật. Lorca gi sinh nhưng tiếng đàn của ông thì còn mãi. Những bài ca tranh đấu của Lorca vẫn đồng hành với thời gian và đi cùng năm tháng thăng trầm của lịch sử và nó mãi hát vang trong lòng nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới. Hình ảnh “giọt nước mắt vầng trăng” là một hình ảnh liên tưởng gợi nhiều thi vị. Phải chăng đó chính là vẻ đẹp của người nghệ sĩ được kết tinh từ giọt mồ hôi, giọt máu và nước mắt của sự lao động vì nghệ thuật chân chính, hay chính là vẻ đẹp cuộc đời Lorca đã hóa thân thành viên ngọc lung linh tỏa sáng giữa trời. Ở khổ thơ cuối, Thanh Thảo đưa người đọc vào thế giới suy tư về sự giải thoát của Lorca.

đường chỉ tay đã đứt

dòng sông rộng vô cùng

…

li-la li-la li-la.

Sinh mệnh chấm dứt, chàng rũ bỏ mọi hệ lụy của trần gian để trở về cõi vĩnh hằng. Dòng sông vô hình dung là dòng sông cuộc đời, dòng sông của số phận và cũng là đường ranh giới ngăn cách giữa sự sống và cái chết.

Nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ là sự kết hợp giữa chất thơ và nhạc kết hợp giữa những sự kiện có thật trong đời Lorca với nghệ thuật và cách tân của anh, giữa bản lĩnh kiên cường, tình yêu quê hương đất nước, con người của anh với những cảm xúc, những suy tư, liên tưởng của tác giả,…tất cả đã làm sống dậy một hình tượng, một thời đại giông tố của đất nước yêu tự do và nghệ thuật.

Khép lại bài thơ ta có thể thấy Thanh Thảo đã tạo dựng rất thành công tượng đài người nghệ sỹ Lorca bằng ngôn từ của thơ và âm nhạc. Bài thơ chính là tình yêu vô bờ bến đối với nhà thơ nhân dân chống phát xít tàn bạo.

Nguyễn Thị Thu Huyền